Tanda HPV Pada Wanita: Kenali Simptom dan Risiko Lebih Awal

Tanda HPV pada wanita sering tidak disedari kerana jangkitan ini jarang menunjukkan simptom awal. Namun, jika tidak dikesan, ia boleh membawa kepada penyakit serius seperti kanser serviks.

Menurut Malaysia National Cancer Registry 2012–2016, kanser serviks ialah kanser ketiga tertinggi dalam kalangan wanita di Malaysia.

Kementerian Kesihatan Malaysia (KKM) menyatakan bahawa jangkitan HPV adalah penyebab utama kanser serviks.

Dianggarkan 60 hingga 80 peratus wanita aktif seksual akan dijangkiti HPV sepanjang hayat mereka, memandangkan virus ini boleh merebak melalui hubungan seks dan sentuhan kulit di kawasan genital.

Justeru, amat penting untuk wanita mengenali simptom awal, memahami risiko, serta mengambil langkah pencegahan.

Artikel ini akan menerangkan tanda HPV pada wanita, kaedah diagnosis, rawatan, dan kepentingan vaksinasi.

Apa itu HPV?

Menurut World Health Organization, HPV ialah singkatan bagi Human Papillomavirus, iaitu sejenis virus yang sangat biasa dan tersebar melalui hubungan seksual. Ia merupakan antara jangkitan kelamin (STD) yang paling lazim di seluruh dunia.

Ramai individu yang dijangkiti tidak menunjukkan sebarang simptom, dan dalam banyak kes, jangkitan ini boleh hilang dengan sendirinya tanpa rawatan. Namun begitu, dalam sesetengah keadaan, HPV boleh menyebabkan masalah kesihatan yang serius.

HPV bertanggungjawab terhadap pelbagai penyakit, termasuk:

• Hampir semua kes ketuat kelamin (genital warts) dan kanser serviks
• 90% daripada kes kanser dubur (anal cancer)
• 78% daripada kanser faraj (vaginal cancer)
• 25% daripada kanser vulva
• 50% daripada kanser zakar (penile cancer)
• 60% daripada kanser orofarinks – iaitu kanser di bahagian belakang tekak termasuk pangkal lidah dan tonsil

Virus ini merebak melalui sentuhan intim dengan kulit genital, dan boleh menjangkiti lelaki serta wanita.

Penggunaan kondom boleh mengurangkan risiko jangkitan, namun tidak memberi perlindungan sepenuhnya kerana kondom tidak menutupi keseluruhan kawasan kulit genital.

Apa yang membimbangkan, seseorang boleh dijangkiti HPV walaupun hanya pernah bersama seorang pasangan seksual, atau ketika pertama kali melakukan hubungan intim.

Disebabkan potensi HPV untuk menyebabkan kanser dan penyakit serius lain, adalah penting untuk memahami tanda-tanda awal, cara jangkitan, serta langkah pencegahan seperti vaksinasi dan pemeriksaan kesihatan secara berkala.

Tanda HPV Pada Wanita

Berikut adalah tanda HPV pada wanita yang dijelaskan secara terperinci mengikut lokasi jangkitan serta jenis HPV sama ada risiko rendah atau tinggi:

1. Serviks (Cervix): Tanda HPV dan Kanser Serviks

HPV Risiko Rendah
Jika dijangkiti strain HPV berisiko rendah, wanita mungkin mengalami ketuat pada serviks, yang boleh menyebabkan:

• Kegatalan atau iritasi serviks
• Sakit pada kawasan pangkal rahim
• Pendarahan luar biasa, terutamanya selepas hubungan seks

HPV Risiko Tinggi
Pada awal jangkitan, tiada simptom yang nyata. Namun, jika virus kekal dalam tubuh selama bertahun-tahun, ia boleh mengubah sel serviks dan menyebabkan:

• Sel pra-kanser atau kanser serviks
• Simptom hanya muncul apabila kanser menjadi lebih serius

Tanda-Tanda Kanser Serviks Peringkat Lanjut:

• Sakit ketika melakukan hubungan seks
• Sakit pada bahagian pelvis
• Keputihan luar biasa
• Pendarahan faraj yang tidak normal (contoh: selepas bersama)
• Penurunan berat badan secara tiba-tiba
• Sukar kencing atau buang air besar
• Kehadiran darah dalam air kencing

Nota penting: Kanser serviks boleh dicegah dengan ujian Pap smear setiap 3–5 tahun, bergantung pada umur dan faktor risiko individu.

2. Faraj dan Vulva: Tanda HPV dan Kanser Berkaitan

HPV Risiko Rendah
Ketuat boleh muncul di bahagian vulva atau sekitar faraj, dan biasanya:

• Berbentuk seperti kelompok menyerupai bunga kubis
• Berbintik-bintik atau lebih gelap daripada kulit sekeliling
• Timbul, rata, licin atau kasar

Penting: Kadangkala ketumbuhan ini menyerupai kanser vulva, jadi sebarang perubahan luar biasa perlu dirujuk kepada doktor.

HPV Risiko Tinggi
Virus ini boleh menyebabkan kanser faraj atau vulva, walaupun tiada simptom awal.
Ujian Pap smear boleh mengesan perubahan sel sebelum menjadi kanser.

Tanda Kanser Faraj:

• Pendarahan selepas hubungan seks
• Lelehan luar biasa dari faraj
• Ketulan di dalam faraj
• Sakit semasa hubungan intim

Tanda Kanser Vulva:

• Tompokan kulit yang lebih cerah atau gelap
• Ketulan berwarna atau berkudis
• Penebalan kulit
• Gatal berpanjangan
• Sakit atau pedih
• Pendarahan
• Luka yang tidak sembuh selepas sebulan

3. Tekak (Oropharynx): HPV dan Kanser Tekak

HPV juga boleh menjangkiti belakang tekak, dasar lidah, dan tonsil, biasanya melalui seks oral.

HPV Risiko Rendah
Mungkin menyebabkan ketuat dalam mulut atau tekak, tetapi jarang berlaku.

HPV Risiko Tinggi
Boleh menyebabkan kanser orofarinks, dengan tanda-tanda seperti:

• Sakit tekak yang berpanjangan
• Sakit telinga
• Suara serak
• Kelenjar limfa membengkak
• Sakit semasa menelan
• Penurunan berat badan tanpa sebab

Ujian dan Diagnosis

Mendiagnosis jangkitan HPV bukanlah sesuatu yang mudah, kerana kebanyakan kes tidak menunjukkan simptom yang jelas, terutama bagi strain berisiko tinggi.

Namun, terdapat beberapa kaedah pemeriksaan dan ujian yang boleh dilakukan oleh profesional kesihatan untuk mengesan kehadiran HPV atau perubahan sel yang berkaitan.

1. Pemeriksaan Fizikal (Pemerhatian Ketuat Genital)

Jika seseorang wanita mempunyai ketuat kelamin yang nyata, doktor boleh membuat diagnosis melalui pemerhatian fizikal sahaja.

Ketuat ini biasanya timbul di sekitar kawasan genital atau dubur, dan mempunyai rupa seperti bunga kubis.

2. Ujian Asid Asetik (Vinegar Test)

Apabila ketuat tidak kelihatan, doktor mungkin menggunakan ujian larutan cuka (acetic acid). Dalam ujian ini:

• Larutan cuka putih disapukan pada kawasan genital.
• Sekiranya terdapat jangkitan HPV, kulit yang terlibat akan berubah menjadi putih.
• Kaedah ini membantu mendedahkan lesi rata (flat lesions) yang sukar dilihat dengan mata kasar.

3. Ujian Pap Smear

Ujian ini sangat penting bagi wanita, terutamanya untuk mengesan sel-sel abnormal pada serviks yang boleh membawa kepada kanser serviks:

• Sampel sel dari serviks diambil dan dihantar ke makmal.
• Pakar akan menyemak jika terdapat perubahan prakanser atau kanser.
• Ujian ini biasanya dilakukan setiap 3 hingga 5 tahun, bergantung pada umur dan tahap risiko individu.

4. Ujian DNA HPV

Ujian ini mengesan DNA HPV berisiko tinggi dalam sel serviks, dan boleh:

• Mengenal pasti jenis-jenis HPV tertentu yang berkaitan dengan kanser, seperti HPV-16 dan HPV-18.
• Dilakukan bersama Pap smear untuk wanita berumur 30 tahun ke atas sebagai sebahagian daripada pemeriksaan berkala.

5. Cara untuk Mengambil Ujian HPV Kendiri

Rawatan HPV

Walaupun tiada ubat yang dapat menyembuhkan jangkitan HPV sepenuhnya, rawatan yang ada hari ini bertujuan untuk mengawal simptom, menghapuskan ketuat, dan merawat sel prakanser atau kanser yang berpunca daripada virus ini.

Jenis rawatan bergantung pada kesan yang ditinggalkan oleh HPV terhadap tubuh wanita.

1. Rawatan Ketuat Genital (Genital Warts)

Ketuat genital sering kali berpunca daripada strain HPV berisiko rendah. Walaupun ketuat boleh hilang sendiri, doktor mungkin akan mengesyorkan rawatan seperti:

Ubat-Ubatan Sapuan (Topikal)

• Salicylic acid: Ubat tanpa preskripsi yang membuang lapisan ketuat secara beransur. Tidak sesuai untuk digunakan pada muka.
• Imiquimod (Zyclara): Krim preskripsi yang membantu sistem imun melawan HPV. Kesan sampingan mungkin termasuk bengkak di kawasan sapuan.
• Podofilox (Condylox): Membunuh tisu ketuat genital, tetapi boleh menyebabkan rasa panas atau gatal.
• Trichloroacetic acid (TCA): Bahan kimia yang membakar ketuat, biasanya digunakan pada tapak tangan, tapak kaki dan kawasan genital.

Rawatan Prosedur

Jika ubat tidak berkesan, kaedah fizikal digunakan untuk membuang ketuat:

• Cryotherapy: Membekukan ketuat dengan nitrogen cecair.
• Electrocautery: Membakar ketuat menggunakan arus elektrik.
• Pembedahan kecil: Memotong keluar ketuat.
• Pembedahan laser: Menghapuskan ketuat dengan pancaran laser.

2. Rawatan Sel Prakanser di Serviks

Untuk wanita yang mempunyai HPV berisiko tinggi dan menunjukkan perubahan prakanser pada serviks, rawatan bertujuan untuk membuang tisu abnormal sebelum menjadi kanser.

Kaedah rawatan termasuk:

• LEEP (Loop Electrosurgical Excision Procedure): Wayar halus yang dialirkan arus elektrik digunakan untuk membuang tisu abnormal pada serviks.
• Cryosurgery: Membekukan sel-sel abnormal.
• Laser surgery: Menghapuskan kawasan yang terjejas menggunakan laser.
• Cold knife conization: Prosedur pembedahan yang membuang tisu berbentuk kon dari serviks.

Sebelum prosedur dilakukan, doktor akan melakukan kolposkopi, iaitu pemeriksaan visual menggunakan alat khas untuk melihat permukaan serviks dengan lebih jelas dan mengambil sampel tisu (biopsi) jika perlu.

3. Rawatan Kanser Berkaitan HPV

Jika HPV telah menyebabkan kanser seperti kanser serviks, faraj, vulva, dubur atau tekak, rawatan akan disesuaikan mengikut tahap dan lokasi kanser:

• Pembedahan untuk membuang tumor
• Radioterapi untuk membunuh sel kanser
• Kemoterapi untuk menyerang sel kanser yang merebak
• Kadangkala kombinasi rawatan digunakan untuk hasil yang lebih baik

Vaksin HPV

Vaksin HPV merupakan salah satu langkah pencegahan paling berkesan untuk melindungi wanita daripada jangkitan HPV, khususnya jenis-jenis yang berisiko tinggi dan boleh menyebabkan kanser serviks, kanser vulva, kanser faraj, serta ketuat kelamin.

Di Malaysia, Program Imunisasi HPV Kebangsaan telah dilancarkan pada Ogos 2010 oleh Kementerian Kesihatan Malaysia (KKM) sebagai inisiatif kesihatan awam untuk membendung penularan HPV dan mencegah kanser serviks.

Melalui program ini:

• Ia diberikan di sekolah-sekolah seluruh negara melalui kerjasama antara KKM dan Kementerian Pendidikan Malaysia.

• Vaksin HPV diberikan secara PERCUMA kepada pelajar perempuan berumur 13 tahun, khususnya mereka yang berada di Tingkatan 1.

• Vaksin ini diberi dalam beberapa dos mengikut jadual yang ditetapkan, biasanya melibatkan dua suntikan dalam tempoh 6 bulan.

Bagaimana Vaksin HPV Berfungsi?

Vaksin HPV membantu badan menghasilkan antibodi yang akan menyerang virus HPV sekiranya individu tersebut terdedah kepadanya pada masa hadapan.

Vaksin ini tidak mengandungi virus hidup, jadi ia tidak boleh menyebabkan jangkitan HPV. Antara jenis vaksin yang digunakan secara global termasuk:

• Gardasil – melindungi daripada HPV jenis 6, 11, 16, dan 18
• Gardasil 9 – melindungi daripada 9 jenis HPV termasuk yang menyebabkan kanser dan ketuat

Jenis vaksin yang digunakan dalam program kebangsaan Malaysia adalah yang memberi perlindungan terhadap jenis HPV berisiko tinggi, khususnya HPV-16 dan HPV-18, penyebab utama kanser serviks.

Siapa Patut Mendapatkan Vaksin HPV?

Walaupun program kebangsaan menyasarkan pelajar perempuan, remaja lelaki dan wanita dewasa yang belum divaksin juga digalakkan untuk mengambil vaksin ini, terutamanya:

• Remaja perempuan dan lelaki berumur 9–26 tahun
• Wanita dewasa sehingga usia 45 tahun (dengan nasihat doktor)
• Individu yang belum pernah dijangkiti atau yang ingin mencegah jangkitan berulang

Kesimpulan

Kesimpulannya, tanda HPV pada wanita mungkin tidak kelihatan pada peringkat awal, namun jangkitan ini boleh membawa kepada komplikasi serius seperti kanser serviks jika tidak dikesan dan dirawat.

Oleh itu, penting untuk wanita menjalani pemeriksaan berkala, mendapatkan vaksin HPV, dan peka terhadap perubahan pada tubuh.

Pencegahan awal adalah kunci untuk melindungi kesihatan jangka panjang.

FAQ Virus HPV

Soalan Lazim Berkaitan HPV dan Vaksinasi HPV